3. το έδαφος & το υπέδαφος

Το έδαφος είναι η επιδερμίδα του στερεού φλοιού και εκτείνεται μέχρι 2m βάθος.  

 Η Γη καλυπτόταν από μάγμα. Όταν αυτό ψύχθηκε τότε στερεοποιήθηκε και σχηματίστηκε ο στερεός φλοιός. Έδαφος όμως δεν υπήρχε ακόμα. Αυτό σχηματίστηκε από την επίδραση του νερού, του αέρα και των ζωντανών οργανισμών στα βράχια – για να σχηματιστούν λίγα cm εδάφους χρειάζονται  1000 χρόνια.

Στο έδαφος υπάρχουν α) ανόργανα υλικά (άμμος, χαλίκι, πέτρες, νερό, λάσπη, αέρας),                      β) ζωντανοί οργανισμοί (σκαθάρια, σκουλήκια, μικρόβια) και γ) νεκρή οργανική ύλη που λέγεται χούμος  (φύλλα, καρποί, οστά). 

Υπάρχουν 3 τύποι εδάφους: α) το αργιλώδες που είναι αδιαπέραστο από το νερό, β)το αμμώδες που δεν συγκρατεί το νερό και γ) το χουμώδες που είναι γόνιμο.

Το έδαφος παίζει σημαντικό λόγο στην διατήρηση της ζωής.
Τα φυτά για να αναπτυχθούν χρειάζονται το έδαφος για να απλώσουν τις ρίζες τους και να αντλήσουν με αυτές θρεπτικές ουσίες. Από τα φυτά εξαρτάται η ύπαρξη των φυτοφάγων και από αυτά η ύπαρξη των σαρκοφάγων.             Και από όλους αυτούς τους οργανισμούς εξαρτάται η ύπαρξη των αποικοδομητών , οι οποίοι εμπλουτίζουν το χώμα με θρεπτικά συστατικά.

Ανίχνευση νερού στο έδαφος:

Σε ένα κατσαρολάκι βάζουμε χώμα και σκεπάζουμε με ένα γυάλινο καπάκι. Το θερμαίνουμε και      θα παρατηρήσουμε αρχικά να σχηματίζονται λευκοί ατμοί. Στη συνέχεια σταγονίδια επικάθονται στο εσωτερικό τοίχωμα του καπακίου. Γιατί όλα αυτά; Εξατμίζεται το νερό που υπάρχει στο χώμα.         Οι υδρατμοί ψύχονται στο κρύο καπάκι και συμπυκνώνονται σε σταγονίδια νερού.

Ανίχνευση αέρα στο έδαφος:

Σε ένα γυάλινο δοχείο βάζουμε λίγο χώμα και από πάνω ρίχνουμε αρκετό νερό. Σε λίγο θα δούμε φυσαλίδες να βγαίνουν από το χώμα και να ανέρχονται στο υπερκείμενο νερό. Οι φυσαλίδες περιέχουν τον αέρα που ήταν εγκλωβισμένος στο χώμα.

Το υπέδαφος εκτείνεται κάτω από το έδαφος και αποτελείται από πετρώματα , όπως ασβεστόλιθοι-γρανίτες-μάρμαρα. Τα πετρώματα είναι μείγματα , δηλαδή υλικά που η σύστασή τους ποικίλει            ( τα συστατικά τους μπορεί να βρίσκονται σε διάφορες αναλογίες). Τα συστατικά τους τα λέμε ορυκτά ,-χρυσός. Τα ορυκτά έχουν καθορισμένη σύσταση, η οποία αποδίδεται με έναν χημικό τύπο. Άλλα είναι σύνθετες ουσίες ,όπως βωξίτης Al₂O₃ - σιδηροπυρίτης FeS₂ , που λέγονται ενώσεις και άλλα είναι απλές ουσίες , όπως χρυσός Au – ασήμι Ag ,που λέγονται στοιχεία . Υπάρχουν 3000 είδη ορυκτών και 50 από αυτά είναι οι πολύτιμοι λίθοι. Τα ορυκτά που περιέχουν μέταλλα και είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμα λέγονται μεταλλεύματα . Στα ορυκτά συγκαταλέγονται και κάποια μείγματα , τα ορυκτά καύσιμα. Αυτά είναι ή στερεά (γαιάνθρακες) ή υγρά (πετρέλαιο) ή αέρια (φυσικό αέριο).

Ο ορυκτός πλούτος μιας χώρας περιλαμβάνει τα μεταλλεύματα, τα ορυκτά καύσιμα και τα προϊόντα λατομείου.