τα αλληλόμορφα γονίδια - οι γονότυποι & οι φαινότυποι

Ομόλογα χρωμοσώματα : μορφολογικά όμοια χρωμοσώματα – από τα 46 χρωμοσώματά μας τα 2 καθορίζουν το φύλο και λέγονται φυλετικά* , και τα άλλα 44 λέγονται αυτοσωμικά τα οποία είναι ανά δύο όμοια μορφολογικά (το ένα προέρχεται από τον πατέρα μας και το άλλο από τη μητέρα μας)
* τα φυλετικά χρωμοσώματα της γυναίκας είναι όμοια (ΧΧ) , του άνδρα όμως διαφέρουν (ΧΥ).
Η εικόνα αυτή δείχνει τον καρυότυπο ενός άνδρα . Βλέπουμε τα 44 αυτοσωμικά  χρωμοσώματα σε ζευγάρια, δηλαδή 22 ζευγάρια ομόλογων χρωμοσωμάτων και  κάτω δεξιά τα 2 φυλετικά  χρωμοσώματα .
# στην εικόνα αυτή δεν υπάρχουν αδελφές χρωματίδες , πράγμα που σημαίνει ότι δεν έχει αντιγραφεί ακόμα το γενετικό υλικό.
Αλληλόμορφα γονίδια : καθορίζουν το ίδιο χαρακτηριστικό – με τον ίδιο ή με διαφορετικό τρόπο – και βρίσκονται στην ίδια θέση των ομόλογων χρωμοσωμάτων.

Τα αλληλόμορφα είναι συνήθως 2 τύπων, όπως τα αλληλόμορφα που ελέγχουν το χρώμα των ματιών ή τη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης . Ο ένας τύπος επικρατεί-κυριαρχεί και συμβολίζεται με ένα κεφαλαίο γράμμα , ενώ  ο άλλος τύπος υπολείπεται και συμβολίζεται με το ίδιο γράμμα αλλά μικρό. Μερικές φορές όμως τα αλληλόμορφα είναι 3 τύπων , όπως τα αλληλόμορφα που ελέγχουν την ομάδα αίματος – σε αυτή την περίπτωση 2 από τους 3 τύπους είναι ισοεπικρατείς .
Παραδείγματα:
Έστω πως εξετάζουμε την ιδιότητα-χαρακτηριστικό : χρώμα ματιών. Αυτό το χαρακτηριστικό καθορίζεται από 2 αλληλόμορφα γονίδια: το επικρατές R που είναι υπεύθυνο για το μαύρο χρώμα και το υπολειπόμενο r που είναι υπεύθυνο για το μπλε χρώμα. Υπάρχουν άτομα με τους εξής συνδυασμούς αλληλόμορφων γονιδίων (αυτοί οι συνδυασμοί λέγονται γονότυποι) και  τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά (τα χαρακτηριστικά λέγονται φαινότυποι):

Γονότυποι	Φαινότυποι
RR(ομόζυγος)	μαύρα μάτια
rr(ομόζυγος)	μπλε μάτια
Rr(ετερόζυγος)	μαύρα μάτια

Έστω πως εξετάζουμε την ιδιότητα : ομάδα αίματος . Αυτό το χαρακτηριστικό καθορίζεται από 3 αλληλόμορφα γονίδια: το I^A που είναι υπεύθυνο για την ομάδα Α , το I^B που είναι υπεύθυνο για την ομάδα Β, και το i^O που είναι υπεύθυνο για την ομάδα Ο. Τα γονίδια I^A και I^B επικρατούν του γονιδίου i^O , αλλά μεταξύ τους ισοεπικρατούν. Θυμίζω ότι οι ομάδες αίματος είναι 4 ( Α , Β, Ο, ΑΒ ). Υπάρχουν άτομα με τους εξής γονότυπους και φαινότυπους :

Γονότυποι	Φαινότυποι
IA IA (ομόζυγος)	ομάδα Α
IA iO (ετερόζυγος)	ομάδα Α
IB IB (ομόζυγος)	ομάδα Β
IB iO (ετερόζυγος)	ομάδα Β
iO iO (ομόζυγος)	ομάδα Ο
IA IB (ετερόζυγος)	ομάδα ΑΒ

Ας δούμε πως κληρονομούνται τα χαρακτηριστικά, όπως η αναδιπλούμενη γλώσσα (roller tongue), κάνοντας κάποιες διασταυρώσεις ( η αναδίπλωση της γλώσσας οφείλεται σε επικρατές γονίδιο, ενώ η μη αναδίπλωση οφείλεται σε υπολειπόμενο γονίδιο) :

Σχετικά